Cambodja bezoeken is als een oude rommelzolder opstappen. Dit land is in de tijd blijven stilstaan en dat bedoel ik positief. In onze niet-aflatende vlucht vooruit zijn wij in Europa vergeten dat “éénvoud” ook erg mooi kan zijn.
Mijn favoriete ontbijtplekjes zijn die waar de vrouw des huizes op een gasvuurtje kookt, terwijl haar gezinsleden wakker worden en achter de keuken staan te douchen met een wasteil en een schepje. Uit een houten kast komt een servies tevoorschijn met oranje bloemetjes en sierlijke motieven, kopjes en borden die wel qua stijl bij elkaar horen, maar geen set vormen. Een plastic onderbordje met een soort soepkom voor koffie. Als ik een tweede bestel, komt er een veel kleiner kopje dat duidelijk uit een ander assortiment komt.
Bij ons is dit ‘vintage’ en zouden verzamelaars veel tijd en geld spenderen om zo’n collectie bij elkaar te zoeken op rommelmarkten. Hier hoort het bij een totaalbeleving die ik voor een appel en een ei (letterlijk) koop en waarvoor de Cambodjanen zich een beetje schamen, omdat ze liever een modernere uitzet zouden hebben. De matrone loopt op blote voeten door haar zaak om elk detail tot in de puntjes te verzorgen. Ze draagt een blouse met grote bloemen en felle kleuren. Mijn oma had een kleerkast vol met dit soort jurken en de herinnering aan haar geeft me een vertrouwd en huiselijk gevoel.
De koffie waar ik het over heb, is trouwens een bruinig vocht uit een plastic flesje in de koelkast, dat op mijn verzoek opgewarmd wordt. Cambodjanen drinken hun koffie liever koud. Eén van de versgewassen zonen wordt er met de brommer op uit gestuurd om ergens brood te kopen. Dat hoort volgens de menukaart bij mijn bestelling, en is blijkbaar niet in huis, maar Cambodjanen zeggen nu éénmaal niet graag ‘nee’. Dus gaan ze gauw naar de buren om een stokbrood – want ook dat is hier geïntroduceerd door de Fransen.
Wellicht gaat hij het kopen op de typische overdekte markt, iets verderop. Hoeveel Europese hygiëneregels worden daar overtreden? Donkere, smalle gangen met links en rechts uitgestald koopwaar. Vlees dat ongekoeld op een houten plank ligt, krakende ventilatoren proberen de vliegen op afstand te houden, maar doen vooral hopen stof opwaaien.
Vissen of kikkers worden levend gevild, af en toe probeert er nog ééntje het op een lopen te zetten. In hurkzit of kleermakerszit zijn vrouwen in de weer met snijplanken en grote hakmessen. Ik heb nooit begrepen waarom Cambodjanen zo graag op de grond zitten, hoewel er vaak wel een werktafel is.
Een man gaat grote ijsblokken te lijf met een roestige handzaag. De enorme balken worden eerst tot kleinere volumes versneden en gaan dan door een hakselaar, zodat het blokjes worden voor in je glas. De ijsboer werkt tegen de klok, want zijn koopwaar smelt weg waar hij bij staat. Er wordt elke dag enorm veel werk verzet en energie verbruikt om het land af te koelen.
Niemand draagt een haarnetje, sterker nog: tussen al die kraampjes met voedsel, zie ik plots een piepklein kapsalon. Onder mijn voeten stroomt een dun riviertje met zwart vocht naar het laagste deel van de markt, waar het onder twee ongelijkliggende stenen verdwijnt. Tussen de kraampjes hangen grote plastic zeilen die eruit zien alsof ze al jaren niet meer gewassen zijn.
Dat ‘groezelige’ kantje van dit land
spreekt mij net aan.
Het gevoel dat het nog niet “af” is,
houdt een belofte voor de toekomst in.
Een eind verderop komt de poelier met zijn koopwaar toe. Een tiental levende kippen zijn met de poten vastgemaakt aan de bagagedrager van zijn brommer. De dieren hebben de hele rit naar hier met de kop voor de uitlaat gehangen en zijn opmerkelijk kalm. Alsof ze beseffen dat hun laatste uur geslagen heeft. Gaia bestaat niet, in Cambodja.
Dat ‘groezelige’ kantje van dit land spreekt mij net aan. Het gevoel dat het nog niet “af” is, houdt een belofte voor de toekomst in. Het voordeel van imperfectie is dat je kan dromen over hoe je het wél zou willen. Intussen hangt het land met gaffertape en ijzerdraad aan elkaar en dat mag, wat mij betreft, nog even zo blijven.
Zoals Vlaanderen achterbouw kent, of heeft gekend, zo bestaat in Cambodja “koterij” aan de voorkant van het huis. Een verlengstuk van de winkel met een luifel, naast een paar tafeltjes met een golfplaten constructie waar je koffie of sapjes kan bestellen, de motoren van de buren op de stoep geparkeerd en de flip-flops van alle gezinsleden ernaast -want aan de voordeur doe je altijd je schoenen uit. De anarchie van zo’n tafereel maakt het aantrekkelijk. Cambodjanen lèven ook op straat, omdat hun huizen zo klein zijn en omdat het klimaat het toelaat.
Maar net als bij ons, willen ook hier stuurse ambtenaren een einde maken aan die wildgroei. Met de meetlat in de hand, geven ze aan tot waar de publieke ruimte mag ingepalmd worden. Huizen moeten achteruit en straten moeten breder, om de protserige 4×4’s en Lexussen door te laten -de statussymbolen van een groeiende middenklasse. En de veranderingen gaan snel. Het Cambodja zoals ik het vandaag ken, en zoals ik het hier beschrijf, zou over een aantal jaar wel eens grotendeels verdwenen kunnen zijn.
©2021 Kris Janssens
